Bil Diogelwch Adeiladau: trosolwg byr

Mae’r llywodraeth wedi cyflwyno’r Bil Diogelwch Adeiladau mewn ymateb i dân Tŵr Grenfell ym mis Mehefin 2017. Mae’r Bil wedi’i ddisgrifio’n “ddatblygiad pwysig i bawb sy’n gweithio o fewn cynllunio, adeiladu, rheoli eiddo, datrys anghydfodau sy’n gysylltiedig ag eiddo, datblygu preswyl, trethiant ac iechyd a diogelwch.”

Yn dilyn y tân, cyhoeddodd Sajid Javid AS (yn rhinwedd ei swydd fel Ysgrifennydd Cymunedau ar y pryd) adolygiad ffurfiol o ddiogelwch adeiladau a thân. Penodwyd cyn Gadeirydd yr Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch, y Fonesig Judith Hackitt, i gynnal yr adolygiad.

Daeth y Fonesig Judith i’r casgliad nad oedd y drefn diogelwch adeiladau bresennol yn addas i’r diben, gyda rolau/cyfrifoldebau aneglur a diffyg goruchwyliaeth reoleiddiol. Roedd yn pryderu bod “rhai o’r rhai sy’n adeiladu adeiladau yn trin y safon ofynnol yn y Dogfennau Cymeradwy [o’r Rheoliadau Adeiladu] fel bar uchel i’w negodi i lawr, yn hytrach na bod yn wirioneddol berchen ar egwyddorion adeilad diogel.”

Gan gynnwys dros 50 o argymhellion, cynigiodd Adolygiad Hackitt “ailfeddwl radical” o’r drefn diogelwch adeiladau.

Mae’r Bil newydd yn deillio o’r argymhellion hynny a’r blynyddoedd o ymgynghoriadau.

Fe’i cyflwynwyd i’r Senedd am y tro cyntaf ar 5 Gorffennaf 2021 ac mae’r llywodraeth wedi datgan y bydd yn “creu newid cenhedlaeth barhaol ac yn nodi llwybr clir ar gyfer y dyfodol o ran sut y dylid adeiladu a chynnal a chadw adeiladau preswyl.”

Ar gyfer adeiladau ‘risg uwch’ sy’n cynnwys o leiaf dwy uned breswyl, ac sydd dros 18 metr o uchder (neu saith stori), mae’r Bil Diogelwch Adeiladau yn sefydlu trefn reoleiddio dynnach sy’n cynnwys:

• Adroddiadau gorfodol ar ddigwyddiadau diogelwch strwythurol a thân.
• Rheoleiddiwr Diogelwch Adeiladau newydd gyda phwerau cymeradwyo, gorfodi ac erlyn.
• Rhwymedigaethau newydd ar gleientiaid, prif ddylunwyr, prif gontractwyr sydd â phwyntiau “porth” wrth ddylunio, adeiladu a chwblhau er mwyn sicrhau bod diogelwch tân a strwythurol yn cael ei ystyried ar bob cam o ddatblygiad adeilad.
• Creu rolau a dyletswyddau “Person Atebol” a “Rheolwr Diogelwch Adeiladau” newydd i sicrhau bod diogelwch tân/strwythurol yn parhau i gael ei reoli yn ystod oes adeilad.
• Atebolrwydd troseddol i gwmnïau a’u cyfarwyddwyr am dorri amodau.

Yn ogystal, mae’r Bil yn gosod y sylfeini ar gyfer Cynllun Ombwdsmon Cartrefi Newydd, sy’n anelu at ddarparu ffordd o wneud iawn i berchnogion cartrefi sydd newydd eu hadeiladu.

Mae’r Bil hefyd yn cynnwys darpariaethau a fydd yn fwy na dyblu’r cyfnod cyfyngu ar gyfer torri dyletswyddau a gynhwysir yn y Defective Premises Act 1972.

Mae adran 1 o Ddeddf 1972 yn gymwys i waith a wneir mewn cysylltiad â darparu annedd (h.y. tai a fflatiau) ac mae’n gosod dyletswydd ar gontractwyr a gweithwyr proffesiynol:

• i ddefnyddio deunyddiau priodol
• i wneud gwaith mewn modd crefftus/proffesiynol
• i sicrhau bod yr annedd yn addas i fyw ynddo.

Bydd ymestyn y cyfnod cyfyngu yn cael effaith ôl-weithredol. O ganlyniad, gellir mynd ar drywydd hawliadau y tybiwyd eu bod allan o amser yn flaenorol. Yn ddealladwy, mae grwpiau lesddeiliaid wedi croesawu ymestyn y cyfnod cyfyngu lle gellir cyflwyno hawliadau ar gyfer gwaith diffygiol.

Fodd bynnag, un feirniadaeth o’r Bil yw y gallai ei gwneud yn anodd i’r diwydiant amddiffyn ei hun yn erbyn nifer digynsail o hawliadau. Wedi dweud hynny, ni ddylid disgwyl ton newydd o hawliadau dros nos.

Mae dogfen cynllun pontio’r llywodraeth (a gyhoeddwyd ochr yn ochr â’r Bil) yn nodi ei hamserlen ar gyfer dod â phob un o gynigion y Bil i rym.

Oherwydd ei faint a’i gymhlethdod, ni ragwelir y bydd y Bil yn cwblhau ei daith drwy’r Senedd tan fis Mawrth 2022.

Ni ragwelir y bydd llawer o agweddau ar y Bil yn dod i rym am o leiaf 12-18 mis o’r Ddeddf yn dod i rym. Serch hynny, mae’r llywodraeth wedi annog “deiliaid dyletswydd yn y dyfodol i ddechrau paratoi ar gyfer y drefn newydd ar unwaith.”