Gwahaniaethau rhwng pwerau atwrnai a dirprwyon

Gofynnir i ni’n aml beth yw’r gwahaniaethau rhwng pwerau atwrnai a dirprwyon ac mae rhywfaint o ddryswch ynghylch pryd y mae’r naill lwybr neu’r llall yn addas.

Mae’n bwysig nodi, er bod y prosesau ychydig yn wahanol, bod y rolau’n debyg; bydd y person penodedig yn gyfrifol am reoli eiddo a materion ariannol, a/neu faterion iechyd a lles, ar ran un arall.

Pŵer Atwrnai Arhosol (Lasting Power of Attorney – LPA)

Mae LPA yn ddogfen a lunnir ar gyfer unigolyn (y rhoddwr) pan fo ganddo alluedd meddyliol. Mae’r LPA yn penodi unigolion (atwrneiod) a fydd yn rheoli eiddo a materion ariannol y rhoddwr a/neu eu materion iechyd a lles.

Rhaid i’r rhoddwr ddeall y pŵer a’r cyfrifoldeb y maent yn eu rhoi ar yr atwrneiod o’u dewis – dylent ymddiried yn eu hatwrneiod yn llwyr.

Unwaith y bydd y LPA wedi’i gwblhau, rhaid iddo fod wedi’i gofrestru gyda Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus cyn y gellir ei ddefnyddio. Unwaith y bydd y LPA wedi’i gofrestru, gellir ei storio nes bod ei angen. Gall yr atwrneiod ar gyfer yr eiddo a’r LPA ariannol gynorthwyo’r rhoddwr gyda’i faterion ariannol tra bo gan y rhoddwr gapasiti o hyd ond dim ond yn ôl ei ddisgresiwn.

Mae opsiwn i’r rhoddwr gynnwys cyfarwyddiadau a dewisiadau i arwain yr atwrneiod os bydd angen iddynt weithredu. Gall y rhain amrywio o ganllawiau penodol ar gyfer rheoli portffolios i benderfyniadau ynghylch cynnal bywyd.

Dirprwyon

Os yw unigolyn wedi colli capasiti ac nad yw’n gallu rheoli ei faterion personol ei hun, nid yw’n bosibl rhoi LPA ar waith.

Lle nad oes LPA ar waith a bod angen gwneud penderfyniadau, gellir gwneud cais i’r Llys Gwarchod i rywun gael ei benodi’n ddirprwy i’r unigolyn. Rhaid i’r cais gael ei ystyried gan farnwr a hysbysir o leiaf dri aelod o deulu agos yr unigolyn a rhoddir cyfle iddynt wrthwynebu. Gall y broses hon gymryd llawer mwy o amser na chofrestru LPA a gall fod yn llawer mwy costus.

Mae gan ddirprwy rwymedigaeth i gyflwyno adroddiad blynyddol i Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus, yn manylu ar sut y maent wedi rheoli materion yr unigolyn ar gyfer y flwyddyn honno. Rhaid i ddirprwy hefyd gymryd bond diogelwch i ddiogelu arian yr unigolyn yn ystod ei benodiad.

Er ei bod yn bosibl i’r Llys Gwarchod benodi dirprwy ar gyfer materion iechyd a lles, dim ond mewn amgylchiadau cyfyngedig iawn y bydd y llys yn penodi dirprwy ar gyfer iechyd a lles.

Trosolwg

Er bod opsiwn o orchymyn dirprwyol os ydych wedi colli capasiti, y llys fydd yn awdurdodi penodi’r dirprwy ac efallai nad hwn fydd y person y byddech am iddo/iddi wneud penderfyniadau pwysig ar eich rhan. Mae mwy o fesurau diogelu i amddiffyn person analluog rhag camdriniaeth ariannol pan fyddant yn destun gorchymyn dirprwyol. Fodd bynnag, gall y llwybr hwn fod yn hirach ac yn fwy costus.

Mantais rhoi LPA ar waith, tra byddwch yn dal i allu, yw y gallwch ddewis pwy fydd yn rheoli eich arian a gallwch reoli’r pwerau a fydd ganddynt. Er bod llai o amddiffyniadau i’r person analluog rhag camdriniaeth ariannol wrth ddefnyddio LPA, mae ffyrdd o gynnwys haenau ychwanegol o ddiogelwch y gallwn eu trafod gyda chi.

Er bod diffygion yn y system LPA, mae cael LPA ar waith yn cynnig sicrwydd a chysur eich bod, os byddwch yn colli capasiti, wedi dewis pwy fydd yn eich cynorthwyo.