Rwy’n ysgutor i ystâd rhywun annwyl – a oes angen grant profiant arnaf?

Pan fydd person yn marw gan adael ewyllys, bydd fel arfer wedi penodi ysgutor (neu ysgutorion niferus) i weinyddu ei ystâd.

Rôl ysgutor yn gyffredinol yw:

• canfod yr asedau sy’n eiddo i’r person sydd wedi marw a’u casglu i mewn
• sicrhau bod unrhyw a phob rhwymedigaeth (gan gynnwys treth etifeddiant, os yw’n berthnasol) yn cael eu talu o’r ystâd
• dosbarthu gweddill yr ystâd (unwaith y bydd yr holl rwymedigaethau wedi’u talu) yn unol â thelerau’r ewyllys.

Er mwyn i’r ysgutor gyflawni’r dyletswyddau hyn, bydd angen grant profiant arnynt yn aml. Er bod rhai mathau o ased y gellir ymdrin â hwy heb un, fel arfer bydd angen yr awdurdod hwnnw ar ysgutor i weinyddu llawer o ystâd person.

Beth yw grant profiant?

Mae grant profiant i bob pwrpas yn orchymyn llys a gyhoeddir gan y Gofrestrfa Profiant sy’n cadarnhau awdurdod yr ysgutor a enwir yn yr ewyllys i ddelio â gweinyddu’r ystâd. Fel arfer, bydd angen i’r ysgutor ddarparu copi ohono i’r gwahanol sefydliadau lle’r oedd gan y person asedau e.e. i gau cyfrifon banc neu i werthu neu drosglwyddo cyfranddaliadau a buddsoddiadau. Fel arfer, bydd angen grant profiant hefyd i alluogi i’r ysgutor werthu eiddo a oedd ym mherchnogaeth yr ymadawedig yn ei enw ei hun yn unig.

Wedi dweud hynny, ni fydd ysgutor bob amser yn gofyn am grant profiant i ddelio â’r asedau mewn ystâd ac mae rhai amgylchiadau lle gellir gweinyddu asedau heb grant profiant.

Asedau sy’n mynd i’r ysgutor

Mae Deddf Gweinyddu Ystadau (Taliadau Bach) 1965 ac Atodlen 7 o Ddeddf Cymdeithasau Adeiladu 1986 yn caniatáu i asedau penodol gael eu talu heb grant profiant pan nad yw gwerth yr asedau hynny’n fwy na £5,000. Yr asedau dan sylw fel arfer yw:

•  cyfrifon banc a chymdeithas adeiladu (er bod y rhan fwyaf o fanciau a chymdeithasau adeiladu yn gosod eu rheolau a’u gofynion mewnol eu hunain fel y gall y swm y gellir ei dalu heb grant profiant fod yn uwch)
• Cynhyrchion Cynilo Cenedlaethol fel bondiau premiwm
• Adneuon undebau llafur aelodau
• Cyfrifon cadw Cymdeithas Gyfeillgar a Chymdeithas Ddiwydiannol neu Ddarbodus
• Ôl-ddyledion cyflog neu fudd-daliadau pensiwn sy’n ddyledus i gyflogai i adran o’r llywodraeth
• Pensiynau lle’r oedd y person yn aelod o’r heddlu, yr awdurdod tân, yr Awyrlu Brenhinol neu’r Fyddin.

Fel arfer, gellir ymdrin â’r asedau hyn drwy roi’r dystysgrif marwolaeth i’r sefydliadau perthnasol a bydd rhai hefyd am weld copi o’r ewyllys. Bydd gan bob sefydliad ei ofynion unigol ei hun, felly mae’n bwysig gwirio gyda phob un beth yn union y bydd ei angen arnynt.

Fel arfer, gall ysgutor werthu eiddo personol y person heb fod angen grant profiant, ond cofiwch y bydd angen i eiddo personol gael ei brisio o hyd at ddibenion treth etifeddiant cyn iddo gael ei werthu neu ei roi i ffwrdd.

Yn achos arian parod a geir yn eu cartref neu ymhlith eu heiddo, ni fydd angen grant profiant ar yr ysgutor i ddelio â’r cronfeydd hynny.

Asedau nad ydynt yn trosglwyddo i’r ysgutor

Mae rhai asedau na fyddant, pan fydd person yn marw, yn trosglwyddo i’w ysgutor ond a fydd yn hytrach yn trosglwyddo’n awtomatig i rywun arall.

Yn aml, bydd person penodol wedi’i enwebu i dderbyn asedau penodol – er enghraifft, adneuon gyda Chymdeithasau Cyfeillgar a Chymdeithasau Diwydiannol a Darbodus. Bydd asedau sydd wedi’u henwebu yn mynd y tu allan i ystâd yr ymadawedig (ac ymdrinnir â hwy yn unol â thelerau’r enwebiad) felly ni fydd angen grant profiant i ddelio â hwy.

Bydd asedau sy’n eiddo ar y cyd ac sydd wedi’u dal, gan gynnwys cyd-denantiaethau, yn trosglwyddo’n awtomatig i’r perchennog sydd wedi goroesi ar ôl y farwolaeth. Gelwir hyn yn egwyddor goroesedd ac mae’n gymwys beth bynnag y mae’r person ymadawedig wedi’i bennu yn ei ewyllys – nid oes angen grant profiant i ddelio â’r asedau hyn.

Sefyllfa arall o’r fath yw lle mae’r ymadawedig wedi gwneud rhodd gan ragweld marwolaeth. I fod yn gymwys fel rhodd gan ragweld marwolaeth, rhaid bod yr amodau a ganlyn wedi’u bodloni:

• Rhaid bod yr ymadawedig wedi gwneud y rhodd yn credu eu bod yn mynd i farw’n fuan
• Eu bod wedi marw mewn gwirionedd
• Eu bod wedi rhoi’r rhodd
• Roedd modd rhoi’r rhodd i ffwrdd.

Gan dybio bod yr amodau uchod i gyd yn cael eu bodloni, mae’r rhodd yn pasio, ar eu marwolaeth, i’r derbynnydd arfaethedig ac nid i ysgutor yr ystâd.

Asedau nad ydynt yn rhan o’r ystâd

Nid yw rhai asedau’n ffurfio rhan o ystâd yr ymadawedig ac fe’u gweinyddir heb grant profiant. Mae’r rhain fel arfer yn cynnwys budd-daliadau marwolaeth mewn gwasanaeth, budd-daliadau pensiwn cyfandaliad a pholisïau yswiriant bywyd a ysgrifennwyd mewn ymddiriedolaeth. Yn gyffredinol, telir buddion pensiwn marwolaeth mewn gwasanaeth a chyfandaliad i fuddiolwyr a bennir gan yr ymadawedig gan yr ymddiriedolwyr pensiwn/cyflogwr. Fel arfer, telir enillion y polisïau yswiriant bywyd a ddelir mewn ymddiriedolaeth yn uniongyrchol i ymddiriedolwyr yr ymddiriedolaeth dan sylw yn unol â thelerau’r ymddiriedolaeth.

Ble ydw i’n dechrau?

Y man cychwyn ar gyfer ysgutor fydd cadarnhau gofynion penodol yn uniongyrchol gyda deiliaid asedau, ac, os oes unrhyw ansicrwydd o hyd, trafod y sefyllfa gyda chyfreithiwr.

Os bydd person yn marw’n ddiewyllys (heb adael ewyllys ddilys), mae’n debygol y bydd angen grant o lythyrau gweinyddu gan y rhai sydd â hawl i’r ystâd o dan y rheolau diewyllysedd, i’w galluogi i ddelio â’r asedau yn yr ystâd. Unwaith eto, dylai sgwrs gyda chyfreithiwr helpu i egluro’n union beth sy’n ofynnol pan nad oes ewyllys ddilys.