Llywodraeth Cymru yn ymrwymo £250m i adeiladu tai cymdeithasol carbon isel

Mae Llywodraeth Cymru wedi addo adeiladu 20,000 o gartrefi cymdeithasol carbon isel newydd i’w rhentu ac mae wedi ymrwymo £ 250m i’r rhaglen. Mae’r cynlluniau uchelgeisiol wedi’u cynllunio i fynd i’r afael â’r galw cynyddol am gartrefi, wrth geisio hefyd i fynd i’r afael â’r argyfwng hinsawdd.

Gan ddefnyddio’r hyn a ddisgrifir fel “safonau ansawdd newydd ac amgylcheddol beiddgar”, mae cartrefi carbon isel wedi’u cynllunio i gynnal tymheredd cyfforddus heb ddefnyddio llawer o ynni. Mae awgrym hefyd y gallai cartrefi o’r fath hyd yn oed ddod yn orsafoedd pŵer bach trwy gynhyrchu mwy o bŵer na sydd ei angen arnynt ac rhannu ynni i’r grid cenedlaethol.

Mae datblygiad diweddar o 14 cartref gan gymdeithas dai ym Mhen-y-bont ar Ogwr, wedi eu hadeiladu i safonau amgylcheddol newydd, wedi defnyddio technoleg arloesol, gan gynnwys systemau to ffotofoltäig sy’n storio ynni mewn batris Tesla. Gan ddefnyddio awyru mecanyddol wedi’i integreiddio â phympiau gwres awyr, mae’r preswylwyr yn awgrymu bod y cartrefi yn gallu gweithredu heb gynhesu hyd yn oed ar ddiwrnodau oer. Mae Julie James, y Gweinidog Newid Hinsawdd, sy’n gyfrifol hefyd am dai, wedi disgrifio’r datblygiad fel “enghraifft” i gymdeithasau tai ei ddilyn.

Mae’r polisi i ddarparu tai cymdeithasol mwy gwyrdd yn cael ei yrru’n rhannol gan darged y Llywodraeth o gyrraedd sero net erbyn 2050.

Mae disgwyl i ymrwymiad Llywodraeth Cymru i fuddsoddi chwarter biliwn o bunnoedd mewn tai cymdeithasol eco-effeithlon fod â budd pellgyrhaeddol.

Mae tai cymdeithasol sy’n gyfeillgar i’r amgylchedd eisoes wedi cael effaith gadarnhaol ar denantiaid, sydd wedi derbyn arian yn ôl ar eu biliau ynni.

Yn ogystal â helpu i frwydro yn erbyn newid hinsawdd, y gobaith yw y bydd adeiladu tai cymdeithasol newydd yn helpu i unioni materion fel digartrefedd a’r argyfwng ail gartrefi.

Disgwylir i’r polisi hefyd greu 7,000 o swyddi; 3,000 o gyfleoedd hyfforddi; a helpu i gynhyrchu £ 2bn o allbwn economaidd i Gymru dros y pum mlynedd nesaf.
Heb os, mae cymdeithasau tai yn dod yn fwy ymwybodol o ofyn Llywodraeth Cymru i ddatgarboneiddio.

Bydd yr amodau sydd ynghlwm i’r arian grant gan Lywodraeth Cymru i gymdeithasau tai at ddibenion adeiladu tai cymdeithasol newydd yn aml yn nodi bod cronfeydd o’r fath i’w defnyddio at ddibenion “datblygu dim carbon”.

Er mwyn cyflawni amcanion polisi, wrth waredu tir i gymdeithasau o’r fath, mae Llywodraeth Cymru wedi ceisio cynnwys cyfamodau a darpariaethau gorswm sy’n ymwneud yn benodol â datblygu cartrefi “di-garbon”.

Fodd bynnag, nid oes diffiniad na chonsensws wedi ei ddiffinio gan ddiwydiant ar yr hyn yw “datblygiad di-garbon”.

O ganlyniad, mae angen cytuno geiriad sydd wedi’i gynnwys mewn dogfennau contract sy’n ymwneud â datblygiadau o’r fath yn ofalus, er mwyn sicrhau nad yw cleientiaid cymdeithasau tai yn agored i rwymedigaethau cyfreithiol beichus na allant gydymffurfio â nhw.