Rhifau Cyfeirnod Eiddo Unigryw (UPRNs) – gadewch i ni beidio ag ail-ddyfeisio’r olwyn

Mae sylw diweddar o gymeradwyaeth ymddangosiadol Gweinidog Tai San Steffan, Chris Pincher, i ddefnydd ehangach o’r UPRN yn y broses drawsgludo wedi tynnu sylw at y cwestiwn a oes angen ffordd arall o fynd i’r afael ag adnabod eiddo mewn trafodion. Os felly, gallai fod yn ffordd o goladu gwybodaeth fwy helaeth mewn perthynas ag eiddo ac yn ‘siop un stop’ ar gyfer storio data perthnasol.

Beth yw UPRN?

Mae UPRN yn golygu Rhif Cyfeirnod Eiddo Unigryw ac fe’i crëwyd gan yr Arolwg Ordnans (OS) dros ddau ddegawd yn ôl. Mae’n cynnwys rhifau o hyd at 12 digid o hyd.

Mae llywodraeth leol ledled y DU wedi dyrannu rhif unigryw ar gyfer pob parsel o dir neu eiddo. Mae gan bob awdurdod lleol yn y DU rwymedigaeth statudol i reoli a chynnal eu cofrestr cyfeiriadau. Mae hynny’n golygu bod pob uned o dir ac eiddo yn cael UPRN gyda chyfesurynnau daearyddol, gan sicrhau bod un cofnod cywir ar gyfer pob cyfeiriad. Mae pob awdurdod lleol yn cyflwyno ei gofrestr cyfeiriadau (gan gynnwys yr UPRN) i GeoPlace – y sefydliad sy’n goruchwylio’r gwaith o gynhyrchu a chynnal mynegeion cenedlaethol cyfeiriadau a strydoedd.

Ar 2 Ebrill 2020, cyhoeddodd y llywodraeth y byddai’r UPRN yn cael ei ryddhau o dan Drwydded Llywodraeth Agored. Yn ogystal, mae’r Bwrdd Safonau Agored, drwy Wasanaeth Digidol y Llywodraeth (GDS), wedi mandadu mai’r UPRN yw safon y sector cyhoeddus ar gyfer cyfeirio a rhannu gwybodaeth am eiddo a strydoedd o 1 Gorffennaf 2020.

Beth yw’r gwahaniaeth rhwng yr UPRN a rhif teitl y Gofrestrfa Tir?

Mae perchnogaeth eiddo yng Nghymru a Lloegr wedi symud (dros amser) o weithredoedd cyfreithiol ar bapur i’r gofrestr ddigidol a gedwir gan Gofrestrfa Tir EM.

Rhaid cofrestru unrhyw deitl cyfreithiol i dir sydd wedi newid perchnogaeth yng Nghofrestrfa Tir EM a, os nad yw eisoes wedi’i gofrestru, darparu rhif teitl iddo.

Er bod ardaloedd o Gymru a Lloegr nad ydynt wedi’u cofrestru o hyd ac felly heb rif teitl, mae’r mwyafrif helaeth o eiddo (yn sicr eiddo preswyl, os nad tir moel) bellach wedi’u cofrestru o dan y system hon.

Gall trawsgludwyr a gweithwyr proffesiynol eiddo sy’n defnyddio cyfleuster chwilio map Cofrestrfa Tir EM ganfod yn gyflym a yw eiddo neu ardal benodol o dir wedi’i gofrestru ac os felly, ei rif teitl.

Bydd y gofrestr teitlau yn darparu holl fanylion y tir hwn o ran ei berchnogaeth ac unrhyw gyfyngiadau, taliadau (morgeisi) ac unrhyw hawliau dros yr eiddo a gadwyd yn ôl er budd yr eiddo cyfagos. Y wybodaeth hon yw’r rhan sylfaenol o adolygu teitl yn y broses drawsgludo, ochr yn ochr â gwybodaeth a ddarperir gan ddarparwyr chwilio a fydd yn rhoi gwybodaeth am y tir o ran cyfleustodau yn yr eiddo, a chwiliad yr awdurdod lleol, a fydd yn darparu gwybodaeth am ganiatadau cynllunio a newidiadau arfaethedig i’r ardal leol.

Mae gan yr UPRN lawer o swyddogaethau nad oes ganddynt ddim i’w wneud ag olrhain perchnogaeth eiddo ac mae’n sicr yn arf defnyddiol i ddadansoddi fel y dangosir ar wefan GeoPlace. Er enghraifft, mae’r data’n cael ei ddefnyddio ar gyfer ymateb brys gan y gwasanaethau brys; gan Gyllid a Thollau EM i gasglu trethi; gan yr Adran Gwaith a Phensiynau i dalu budd-daliadau; a chan Asiantaeth yr Amgylchedd i lunio cynlluniau llifogydd.

Mae cyfeiriadau at werth y data fel yr amlygwyd uchod ac ymhellach, arolwg a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru yn 2018 i nodi ffyrdd heb eu mabwysiadu yng Nghymru, yn rhoi defnydd effeithiol iawn i’r data UPRN.

A fydd UPRNs yn ailddyfeisio’r olwyn gydag arferion trawsgludo?

Mewn byd lle mae bellach yn norm i ddata gael gwerth ariannol, nid yw’n syndod ein bod ni, fel cyfreithwyr eiddo, yn cael ein hannog i gynnwys UPRNs yn y weithdrefn drawsgludo. Ond mae gwahaniaeth amlwg rhwng defnyddioldeb yr UPRN o ran olrhain fel y’i defnyddiwyd eisoes, i ddisodli’r gweithdrefnau trawsgludo gan ddefnyddio rhifau teitl a’r wybodaeth a storiwyd yng Nghofrestrfa Tir EM.

Mae lle i UPRNs a’u defnydd cynyddol – ond nid yw awgrymu y bydd y data y maent yn ei ddarparu a’i goladu yn helpu i gyflymu’r broses drawsgludo yn gwbl ddefnyddiol na chywir.

Drwy fuddsoddi yn y seilwaith presennol, gwella’r gwasanaethau a ddarperir gan Gofrestrfa Tir EM gyda mwy o hyfforddiant ac adnoddau dynol fel y gallant wasanaethu anghenion y gweithwyr proffesiynol eiddo yn effeithlon ac yn amserol, yna bydd hyn yn cyflymu’r broses drawsgludo yn llawer mwy nag y gallai rhannu data a rhoi gwerth ariannol i ddata eu gwneud fyth.