Crynodeb o newidiadau i gyfraith amaethyddol

Ym mis Ebrill gwelwyd dau newid mawr yn effeithio ar gyflogwyr, gweithwyr, landlordiaid a thenantiaid amaethyddol – Gorchymyn Amaethyddol (Cymru) 2024 yng Nghymru, a’r Cod Ymarfer Landlordiaid a Thenantiaid Amaethyddol newydd yn Lloegr.

Newidiadau i gyfraddau tâl gweithwyr amaethyddol Cymru

Gall y cynnydd mewn cyfraddau isafswm cyflog a lwfansau i weithwyr amaethyddol Cymru hefyd effeithio ar gyflogwyr y mae eu tir yn croesi’r ffin i mewn ac allan o Loegr. Daeth Gorchymyn Cyflogau Amaethyddol (Cymru) 2024 (OS 2024/390) (W69) (AWO 2024) i rym ar 1 Ebrill 2024, gan ddiddymu a disodli Gorchymyn Cyflogau Amaethyddol (Cymru) 2023.

Mae’r cyfraddau newydd fel a ganlyn:

Mae’n hanfodol i gyflogwyr sydd â thir sy’n croesi ffin Cymru asesu a yw’r cyfraddau newydd yn berthnasol i’w gweithwyr oherwydd, os ydynt, mae’n gosb droseddol i beidio â thalu’r cyfraddau uchod.

Mae’r strwythur graddio a weithredwyd yn flaenorol, sy’n nodi’r gwahanol raddau a chategorïau o weithwyr amaethyddol yn seiliedig ar eu profiad a’u cymhwyster, wedi’i nodi yn erthyglau 5 i 9 o AWO 2024. Bydd yn pennu’r isafswm cyflog ar gyfer pob unigolyn a gyflogir mewn amaethyddiaeth yng Nghymru, p’un a yw’r holl waith yn cael ei wneud yng Nghymru ai peidio.

Mae AWO 2024 hefyd yn mynd i’r afael â chyfraddau goramser, gan fod yn rhaid eu talu yn unol â chyfradd cyflog gwirioneddol yr awr y gweithiwr amaethyddol yn hytrach na’r isafswm, ac mae’n cynnwys darpariaethau ynghylch amser, tâl gwyliau, tâl salwch ac absenoldeb profedigaeth.

Mater sy’n codi’n aml yw sut mae darpariaethau Cymru yn berthnasol i dir amaethyddol sy’n croesi’r ffin. Polisi is-adran amaeth a materion gwledig Llywodraeth Cymru a Defra yw:

Ar gyfer busnes sydd wedi’i leoli yn Lloegr ond y gall ei weithwyr weithio yng Nghymru ar sail ad-hoc cyfyngedig, bydd amodau Isafswm Cyflog Cenedlaethol (NMW) yn berthnasol.

Ar gyfer busnes sydd wedi’i leoli yng Nghymru, ond y gall ei weithwyr weithio yn Lloegr ar sail ad-hoc cyfyngedig, mae’r cyfraddau sy’n berthnasol i gyflogau amaethyddol yng Nghymru yn berthnasol.

Pan fo tir wedi’i rannu dros ffin Cymru a Lloegr, rhaid i gyflogwyr felly fod yn wyliadwrus o ran pa reoliadau sy’n berthnasol i’w gweithlu a dylent allu cyfiawnhau eu penderfyniad. Dylai cyflogwyr gadw cofnod o’u rhesymau a sicrhau bod contractau cyflogaeth yn adlewyrchu’r rheoliadau sy’n berthnasol.

Cod Ymarfer Landlordiaid a Thenantiaid Amaethyddol Newydd Lloegr

Ym mis Ebrill hefyd lansiwyd Cod Ymarfer Landlordiaid a Thenantiaid Amaethyddol newydd yn Lloegr a grëwyd gan weithgor arbenigol. Mae’r Cod Ymarfer wedi’i seilio ar dair egwyddor sef eglurder, cyfathrebu a chydweithio yn y sector tenantiaid ac mae wedi’i alw’n “ddechrau da iawn” gan Ddirprwy Lywydd yr NFU, yn dilyn blynyddoedd o ymgyrchu gan yr NFU.

Mae’r cod newydd yn dilyn argymhelliad allweddol gan y Rock Review a roddodd fwy na 70 o argymhellion, wedi’u dylunio i greu sector tenantiaid amaethyddol gwydn ar gyfer y dyfodol, a chydbwyso hawliau tenantiaid a landlordiaid.

Mae’r cod yn darparu canllawiau ar y safonau ymddygiad a ddisgwylir gan landlordiaid a thenantiaid, yn ogystal â’r rhai sy’n darparu cyngor proffesiynol mewn cysylltiad â materion tenantiaeth amaethyddol. Mae adrannau penodol yn cynnwys:

• Grant cychwynnol tenantiaeth
• Ymgysylltiad rheolaidd yn ystod tymor y denantiaeth
• Talu rhent
• Adolygiadau rhent
• Gwelliannau
• Mynediad at gynlluniau amgylcheddol a chyfleoedd busnes eraill
• Terfynu neu adnewyddu
• Anghydfodau.

Mae hon yn ddogfen gadarnhaol; gyda’r geiriad yn annog partïon, bob amser, i leihau cost datrys anghydfod ffurfiol gan sicrhau bod y dull yn gymesur o dan yr holl amgylchiadau.

Lle bo hynny’n bosibl, anogir partïon i ystyried Dulliau Amgen o Ddatrys Anghydfod (ADR). Mae’r cod yn awgrymu’n benodol y dylai datryswyr anghydfod edrych ar gydymffurfio â’r cod pan ofynnir iddynt wneud dyfarniadau costau wrth arfer eu disgresiwn mewn achosion perthnasol.

Mae ein tîm Amaethyddiaeth ac Ystadau yn delio â materion tenantiaeth ffermio trafodol a dadleuol ac yn gobeithio y bydd y cod yn cynorthwyo landlordiaid/tenantiaid a’u cynghorwyr proffesiynol.